Polscy
bohaterowie polegli w I wojnie światowej i pochowani na cmentarzu w
miejscowości Berbeşti, Maramureș,
Romania
Miejscowość Berbeşti jest wspomniana w dokumentach począwszy od 1387r, pod nazwą Barbfalwa, a niektóre
dokumenty historyczne potwierdzają istnienie szlachty około roku 1361. Wielki historyk Ioan Mihaly de Apsa wspomina
tę osadę, po raz pierwszy w Dyplomie z dnia 7 kwietnia 1402 roku, kiedy synowie
księcia Balc oraz sędzia Drag otrzymują kilka majątków ziemskich, w tym
Berbeşti.
Miejscowość Berbeşti znajduje się w woj. Maramures, Romania, na południu od
zbiegu rzek Mara i Cosău, tylko 10 km od miasta Sighetu Marmatiei.
Przy wejściu od strony Sighetu, zapewnia
opiekę nad wsią "Przydrożna kapliczka Rednicenilor" zbudowana z dużym kosztem przez szlachetny ród Rednic z Berbesti
rodziny w pierwszej połowie XVIII wieku, który przez elementy składne i jej
technikę rzeźbiarską należy do stylu gotyckiego. Ten unikalny zabytek jest
jednym z trzech istotnych elementów, które reprezentują cywilizację drewna,
wraz z Kościołem i Bramą Maramureşu.
Jak twierdził
wielki historyk Nicolae Iorga, który odwiedził naszą wioskę w 1906 roku,
"Kapliczka Rednicenilor"
została "zbudowana przez więźnia skazanego w czasach dawno minionych"
i jest położona tak aby Bóg mógł mieć pod opieką i błogosławić całą wieś.
W dniu 8 czerwca 2013 r. Opublikowano monografię
wsi Berbeşti pod tytułem "Berbeşti
- Wiara, ludzie i tradycje" pana Laurentiu Batin, miezkańca
miejscowości.
W rozdziale dotyczącym udziału mieszkańców Berbeşti
w I wojnie światowej, po szeregu badań zidentyfikowano w starym cmentarzu
miejscowości grób (wspólny grób obecnie w złym stanie), w którym jego spoczywa kilku bohaterów Polaków.
Z badań na temat historii tego wydarzenia
ustalono, że w miejscowości Berbeşti odbył się konflikt zbrojny pomiędzy
ukraińskimi bolszewikami którzy najechali Maramuresz pod koniec grudnia 1918 r.
i na początku stycznia 1919 r., a uzbrojoną grupą polskiej armii. W tym
konflikcie pięciu młodych Polaków zginęło i zostali pochowani we wspólnym
grobie na starym cmentarzu w miejscowości Berbeşti. Ku ich pamięci oraz ku pamięci wszystkich mieszkańców Berbeşti
poległych w Wielkiej Wojnie został zbudowany piękny drewniany krucyfiks (napis na pomniku jest napis w języku polskim
i rumuńskim).
Na poparcie danych dotyczących polskich
bohaterów którzy są pochowani w tym grobie są świadkami starsi obywatele wioski
którzy opowiadają co usłyszeli od rodziców obecnych na pogrzebie. Również od
nich dowiedziałem się, że około 1945r odwiedzili ten grób polscy obywatele z Krakowa
(przynosząc duże korony z dębu).
Najciekawsze i dokładniejsze szczegóły otrzymaliśmy
od księdza i profesora Ion Barlea, urodzonego we wsi Berbeşti, Maramuresz 11
stycznia 1883 r., syna księdza z Berbeşti.
Z autobiografii Jana Barlea, spisanej
przez historyka literatury i etnologa Iordan Datcu, dowiedziałem się że: "W
parafii Calinesti zdarzył się następujący
epizod - patrol ukraiński przybył w dolinie Cosău,
przechodząc przez Calinesti i parafianie przerażeni poprosili mnie bym przyjął
szefa delegacji z białą flagą, co uczyniłem
i w ten sposób oszczędziłem moim wiernym kłopotów. Patrol pozedł dalej,
ale w powrocie przy wjeżdzie do Berbeşti, na moście nad rzeką Marą, czekał na
nich pułk młodych Polaków, którzy przybyli z Baia Mare i miało miejsce brutalne zderzenie; w wyniku
jeden ukrainiec poległ na koniu i został pochowany na miejscu, wraz z koniem, a
spośród młodych Polaków pięciu padło
ofiarami i arcykapłan Peter Barlea pochował ich w zbiorowej mogile. Po jakimś
czasie przybyli jednego z młodych
bohaterów z Krakowa, ale
zrezygnowali z ekshumacji, ponieważ został on pochowany w zbiorowej mogile"
I aby
poczuli się bliżej ich kraju, w sąsiedztwie przydrożnego krzyza został
umieszczony w 1927 roku polski kamień drogowy wyznaczający granicę między
Polską i Maramureszem w Górach
Maramureszu, w pobliżu szczytu Stogu.
Na temat obecności polskich żołnierzy w
Historycznym Maramureszu istnieją dokumenty, mapy, znaki tożsamoci polskich
oficerów aresztowanych w więzieniu Sighet późniejszy czołowych postaci
polskiego państwa - na przykład generała Romana Góreckiego , późniejszego polskiego
ministra przemysłu i handlu oraz gubernatora Banku Narodowego księdza Józefa Panasia
- polityka zamordowanego przez rosjan w Katyniu; generała lotnika Włodzimierza
Zagórskiego został szefem Sztabu Legionu Polskiego itp.
W imprezie która odbyła się 8 czerwca
2013 r. w miejscowości Berbeşti – Maramuresz z okazji poświęcenia kapliczki
przy grobie polskich bohaterów oraz requiem w ich pamięci i opublikowania
monografii miejscowości uczestniczyło
ponad 500 osób, mieszkańców naszej wsi i wsi okolicznych. Wśród osobistości obecnych
byli naukowcy, księdzy, znani rumuńscy aktorzy teatru i kina, historycy i
przedstawiciele władz lokalnych i wojewódzkich.
Zapraszamy do odwiedzenia naszej miejscowości
i dwóch wymienionych atrakcji turystycznych.
Kontakt:
Batin Laurentiu
Adres e-mail: batin.laurentiu @ yahoo.com
